Hej! Dziś chciałabym podzielić się z Wami tym, czym dla mnie jest psychologia sportu i jak jawi mi się sylwetka psychologa sportowego. To mój pierwszy wpis, więc proszę Was o wyrozumiałość i cierpliwość. Początki bywają trudne, ale są konieczne, żeby móc pójść dalej.
“Tylko jeśli wystarcza nam odwagi, by zbadać ciemność, potrafimy odkryć nieskończoną moc światła.” ~Brene Brown
Pomyślałam, że każdy wpis będę rozpoczynać jakimś ważnym dla mnie cytatem. W tym przypadku są to słowa pochodzące z książki pt.: Dary niedoskonałości. Jak przestać się przejmować tym, kim powinniśmy być, i zaakceptować to, kim jesteśmy. Na pewno kiedyś napiszę o niej więcej, ponieważ jest to jedna z ważniejszych książek w moim życiu. Myślę, że ten cytat doskonale oddaje to, jak ważne jest poznanie i zaakceptowanie siebie w całości, często z koniecznością dotarcia do trudnych i bolesnych części nas samych. Uważam, że także sportowiec musi przejść taką drogę, żeby móc pokazać światu pełnię swoich możliwości i tkwiącego w nim potencjału (niejednokrotnie z pomocą kogoś, kto będzie gotowy towarzyszyć mu w tej drodze).
Czym zatem jest psychologia sportu?
Przede wszystkim, psychologia sportu jest dziedziną nauki, co oznacza, że opiera się na rzetelnej i sprawdzonej wiedzy. Wszystkie metody czy stosowane w niej narzędzia powinny być odpowiednio zweryfikowane, a ich działanie naukowo potwierdzone.
Jest to dziedzina interdyscyplinarna – łączy w sobie szeroką wiedzę z wielu zakresów psychologii. Zdecydowanie wykracza poza to, co być może utrwaliło się w powszechnym przekonaniu. Wiele razy słyszałam, że jeśli jesteś psychologiem sportu, to twoje zadanie polega na motywowaniu zawodników. Jest to ogromne uproszczenie, które czasem może powodować wiele nieporozumień. Oczywiście nieodłącznym elementem pracy ze sportowcami jest trening mentalny, będący pewnym zakresem metod i technik psychologicznych, które regularnie ćwiczone stanowią dla sportowca zestaw narzędzi pomagających np. w zbudowaniu pewności siebie, w nauce koncentracji czy też radzeniu sobie ze stresem i emocjami. Jednak warsztat psychologa sportowego powinien zawierać w sobie także znajomość zagadnień z zakresu m.in. psychologii rozwojowej, psychopatologii, psychologii klinicznej, neuropsychologii czy też psychologii rehabilitacji. Co więcej, współcześnie ważna jest także wiedza w dziedzinie zarządzania i marketingu oraz funkcjonowania mediów społecznościowych. Psycholog powinien być otwarty na pojawiające się możliwości działania i wychodzić naprzeciw potrzebom klientów. Istotne są również podstawy w rozumieniu treningu sportowego, anatomii, fizjologii oraz biomechaniki. Ktoś może zapytać “po co?” – a chociażby po to, żeby umieć właściwie odróżniać objawy zmęczenia od przetrenowania i interweniować w odpowiednim momencie. Z mojej perspektywy mogę powiedzieć, że jestem wdzięczna za zajęcia z anatomii, fizjologii czy biomechaniki, które były częścią realizowanego przeze mnie modułu specjalizacyjnego. Uważam, że zrozumienie działania ludzkiego organizmu podczas wysiłku fizycznego jest niezwykle ważne. Osobiście uważam, że fizjologia, mimo tego, że nie należy do najłatwiejszych (szczególnie dla kogoś, kto wcześniej nie zagłębiał się w tę tematykę), była zdecydowanie najciekawszym przedmiotem, jaki przyszło mi zrealizować na tej ścieżce. Poznanie mechanizmów, które rządzą naszym ciałem dało mi wiele do myślenia i jeszcze bardziej utwierdziło w przekonaniu, że psychika i ciało, to dwa połączone ze sobą elementy, które bardzo silnie na siebie oddziałują. Taka wiedza wraz z poznaniem podstaw planowania treningu sportowego sprawia, że psycholog może sprawnie komunikować ze sztabem szkoleniowym oraz samym sportowcem. Rozumie specyficzny język, jakim się posługują, a także pokazuje swoje zaangażowanie i chęć zrozumienia ich pracy.
Kim jest dla mnie psycholog sportowy?
Uważam, że psycholog sportowy, to ktoś, kto jest miłośnikiem sportu. Można powiedzieć, że jest jego “amatorem”, ponieważ jak się dowiedziałam, słowo to z języka łacińskiego oznacza “ten, który kocha”. Nie mówię, że konieczne jest doświadczenie w postaci kariery zawodniczej, jednak myślę, że żeby zbudować relację ze sportowcem, potrzebny jest ktoś, kto tę pasję rozumie. Oczywiście, żeby pomagać sportowcowi, trzeba znać filozofię danej dyscypliny, zachodzące w niej mechanizmy oraz znać wymagania, jakie stawia przed zawodnikiem. Jednak myślę, że współpraca może wejść na zupełnie inny poziom, kiedy znajdziemy kogoś, kto rozumie pasję, jaką darzymy sport.
Co więcej, dla mnie bardzo ważne jest to, żeby poza zamiłowaniem do sportu, mieć także zamiłowanie do ludzi. Widzę psychologa sportowego, jako kogoś, kogo fascynuje drugi człowiek, kto kocha obserwować i słuchać i czerpie z tego wielką satysfakcję. Ogromna pasja, co do zgłębiania mechanizmów działania ludzkiego umysłu, poznawania odmiennego i jedynego w swoim rodzaju sposobu widzenia świata, dostrzegania tego, co dla innych może pozostawać niewidoczne – bez tego, nie wyobrażam sobie psychologii sportu. Bycie ze sportowcem, obserwowanie jak się rozwija, jak przekracza swoje granice, przełamuje pewne bariery jest jedną z najpiękniejszych nagród wieńczących trud wspólnej pracy.
Bardzo cenię sobie podejście do psychologii sportu, a raczej psychologii w sporcie, które promuje Daria Abramowicz. Pokazuje ona, że holistyczne podejście jest w niej kluczowe. Żeby osiągać wysokie wyniki sportowe, trzeba mieć solidne podłoże, nie tylko w postaci formy fizycznej, ale także w postaci wsparcia społecznego, zdrowia w sferze psychicznej czy też radzenia sobie z problemami w życiu prywatnym. Jest wiele czynników, które oddziałują na sportowca i mogą zaburzać jego wykonanie, trzeba więc mieć solidny fundament, który będzie filarem do budowania kariery sportowej. Równowaga we wszystkich sferach funkcjonowania jest czymś, o co warto dbać każdego dnia.
Takie holistyczne podejście odnosi się także do sposobu przygotowania psychologa sportowego do jego pracy. Uważam, że stoją przed nim duże wymagania, co do nieustannego rozwoju i poszerzania swojej wiedzy na różnych płaszczyznach. Konieczne jest uwzględnienie w swojej ścieżce rozwojowej systematycznego podnoszenia swoich kompetencji. Współcześnie spotykamy się z wieloma problemami natury psychicznej, które dotykają także coraz większej liczby sportowców: zaburzenia odżywiania, depresja, zaburzenia lękowe czy rosnąca liczba samobójstw (niestety w dużej mierze wśród dzieci i młodzieży). Dlatego tak ważna jest wiedza z zakresu psychologii klinicznej czy psychoterapii. Oczywiście psycholog, to nie psychoterapeuta czy psychiatra, tak więc nie może podejmować się działań, które wykraczają poza jego kompetencje. Jednak obszerna wiedza i wrażliwe, empatyczne podejście pozwala w odpowiednim momencie zauważyć niepokojące sygnały i zareagować. Ważna jest współpraca z wymienionymi powyżej specjalistami, żeby w razie potrzeby móc wskazać zawodnikowi właściwą drogę.
Na koniec dodam, że w tym wszystkim nie można zapominać o najważniejszym – relacji interpersonalnej. Żeby móc podjąć skuteczną współpracę ze sportowcem, konieczne jest stworzenie relacji opartej na wzajemnym zaufaniu, poczuciu bezpieczeństwa, pełnej empatii i zrozumienia. Sportowiec musi czuć, że ta druga osoba jest kimś, komu może powierzyć swoje problemy i trudności. Nadal funkcjonuje przekonanie, że sportowiec, to ktoś, kto musi być twardy i nie okazywać po sobie słabości. Dlatego szczególnie trudne może być zwrócenie się o pomoc do osoby trzeciej. Ważne jest promowanie w przestrzeni publicznej obrazu sportowca, jako CZŁOWIEKA. Kogoś, kto ma prawo do gorszego dnia, do wątpliwości i braku motywacji. Szczególna rola przypisana jest tutaj psychologom sportowym, którzy powinni pokazywać, że nie ma nic złego w szukaniu pomocy – to świadczy o wysokiej samoświadomości i odpowiedzialności za swój dobrostan psychiczny. Bo (tak jak pisałam na początku):
“Tylko jeśli wystarcza nam odwagi, by zbadać ciemność, potrafimy odkryć nieskończoną moc światła.”